1. Адзначце сцягнутыя складаныя сказы: 1) Дзіма склалася ў хваце, каб падсадзіць верабейку, а ён адціснуўся да
1) Дзіма склалася ў хваце, каб падсадзіць верабейку, а ён адціснуўся да зямлі;
2) У цёмным парку было ціха, і у паветры восени прабіваўся запах мінулагодніх лісцяў;
3) Жанчына гнулася па-ранейшаму, падбіраючы пракос ды вяжучы снапы, але ёй стала трохі лягчэй;
4) Сарокін устаў, ветліва падзякаваў за пачастунак і кампанію, і, звяртаючыся да Рыгора Агеевіча, прапанаваў разам пагуляць і пагаварыць мужчынска;
5) Таня вельмі не хацела, каб тата ехаў у камандзіроўку.
2. Адзначце сцягнутыя сказы, у якіх правільна паставленыя знакі прыпынку паміж часткамі:
1) У гэты час расчыніліся дзверы, і ў воблаку марознай пары з’явіўся Васіль;
2) Тут раслі яліны, і трапляліся бярозы;
3) Рэзкі свіст – і ля краю балота задымілася глеба;
4) Над вымытымі вадой палямі засінела чыстае неба, і зазіхацела яркае жнівеньскае сонца;
5) Ужо іграў гармонік, і моладзь гуляла польку, з тупатам уздымаючы пыл.
3. Адзначце сказы, у якіх трэба паставіць коску на месцы пропускаў:
1) У адказ толькі спявалі птушкі, і цвыркалі конікі;
2) Снег прыцягнуў на ялінах і соснах, і вецер яго не абтрэсвае;
3) Пачатак верасня быў дажджлівым, і нават старшакласнікі хадзілі ў школу ў верхнім адзенні;
4) Толькі плавіліся, залаціліся ў промнях сонца вокны, і кучаравіўся над комінамі дым;
5) У хаце яшчэ стаяла сухаватая, напараная сонцам духата, і было цемнавата.
4. Адзначце сцягнутыя сказы:
1) У самае спекотнае лета лужкі перасыхалі зусім, і гразь камянела, трэскалася;
2) Над маладзіком, які чырванеецца ражкамі ўгару, невысока блішчыць Венера;
3) Нанач браўся туман, сіняваты, густы, як завараны крухмал;
4) Над Прыпяццю сінее лес, адтуль нясе церпкім густым водарам, сатканым з пахам хвоі, прэлай зямлі, грыбоў і багуна;
5) Выйшлі з двара надвячоркам, калі ўздоўж вуліцы наскрозь ружавеў ад сонца ўзняты каровамі пыл.
5. Адзначце сцягнутыя сказы, у якіх правільна паставленыя знакі прыпынку паміж часткамі:
1) Каля вербаў, што навісалі над вадою, была стаянка лодак местачковых рыбакоў-аматараў;
2) Кідаў плесці лапці дзед толькі вясною, калі зямля дыхала цяплом, і людзі пачыналі ўсюды патроху сеяць;
3) Цёця Глаша моцна бразнула нажом, якім збіралася рэзаць хлеб, і аж пераступіла з нагі на нагу;
4) Мы тлумачым прысутным, што бабёр – звер няшкодны і што корміцца ён толькі раслінамі і корой дрэў, а
Объяснение: Знаки препинания в сложноподчиненных предложениях играют важную роль в правильном выражении смысла предложения. Они помогают установить отношения между главным и подчиненным предложениями, а также указывают на перечисление, противопоставление, причинность или условие.
1) В данном предложении («Дзіма склалася ў хваце, каб падсадзіць верабейку, а ён адціснуўся да зямлі;») нарушено правило о знаке препинания между сложными подчинительными предложениями. Правильно будет: «Дзіма склалася ў хваце, каб падсадзіць верабейку, але ён адціснуўся да зямлі.»
2) В этом предложении («У цёмным парку было ціха, і у паветры восени прабіваўся запах мінулагодніх лісцяў;») правильно поставлены знаки препинания между сложными однородными сказуемыми.
3) В данном предложении («Жанчына гнулася па-ранейшаму, падбіраючы пракос ды вяжучы снапы, але ёй стала трохі лягчэй;») нарушено правило о знаке препинания между сложносочинительными предложениями. Правильно будет: «Жанчына гнулася па-ранейшаму, падбіраючы пракос ды вяжучы снапы, але ёй стала трохі лягчэй.»
4) В данном предложении («Сарокін устаў, ветліва падзякаваў за пачастунак і кампанію, і, звяртаючыся да Рыгора Агеевіча, прапанаваў разам пагуляць і пагаварыць мужчынска;») нарушено правило о знаке препинания между сложносочинительными предложениями и между подчинительным предложением и союзом «и». Правильно будет: «Сарокін устаў, ветліва падзякаваў за пачастунак і кампанію. Звяртаючыся да Рыгора Агеевіча, прапанаваў разам пагуляць і пагаварыць мужчынска.»
5) В данном предложении («Таня вельмі не хацела, каб тата ехаў у камандзіроўку.») нарушено правило о знаке препинания между главным и сложным подчинительным предложениями. Правильно будет: «Таня вельмі не хацела, каб тата ехаў у камандзіроўку.»
Совет: Для правильной постановки знаков препинания в сложных предложениях рекомендуется разбить предложение на простые, чтобы лучше видеть связи и последовательность действий.
Упражнение: Поставьте правильные знаки препинания в предложении: «Петя прочитал книгу и его сестра тоже прочитала».