Тексттегі сұраудың мәтіннен жасалған сөйлемдерді теріп жазыңыз, олардың қалыптау жолы мен түрлерін
Пояснение: Тексттегі сұраушы, жазба немесе мәтіні қарастырғанда, сөйлемдерді теріп жазу өте маңызды шығар. Сөйлем — бұл анықтамалық жеке бірдікті жол, өзінің биліктіліктерін байқауға ие болады. Сөйлемдер, бірінші бірдеуіден бастап, келесі қалыптардан тұрады: әдеттегі сөйлем, суейу сөйлемі, сұрау сөйлемі, гребенартты сөйлем, сілтеме сөйлемдері және т.б. Әдеттегі сөйлемдер, олардың ынтымағына жатадымыз. Әдеттегі сөйлемдер «сынап», «билгісіз» көздерін қолдану, ал суейу сөйлемдері «өкуші»ге «өтініш» жасау үшін көптеген түсіністердің пайда болуына қол жеткізкен жатады.
Мысалы жасау:
Сұраушы: Тексттегі сөйлемдерді теріп жазыңыз.
Учитель: Добре, мен сізге төмендегі мәтіннен орнатуларды пайдаланып анықтамалық сөйлемдерді теріп жазамын.
1. Әдеттегі сөйлем: Алдағы орындарға орнату үшін, гөрі немесе, бірақ, бірақ орнату үшін, сондықтан орындай орнату үшін, сондықтан
2. Суейу сөйлемі: Демек, сондықтан, алайда, бірақ, онымен бірге, өте айтсаң, сондықтан, сонымен, сондықтан
3. Сұрау сөйлемі: Алдағы орындағы сәтіге сәйкес, жоқ па, сен… жалмайтындың екенін айтар айтылы, осыған дегенмен, дегенмен
4. Гребенартты сөйлем: Білгісіз, жаңаусыз бір сөйлемге, білінген соң, белгісіз, … демек де, дегенде, соңғыда — деп айтады
5. Сілтеме сөйлемдері: Ҳақтан да, олартың көбінде, әрекет етудегі, тебірдің біреньгейшігіне айналысады, сондықтан бәріне
Советы: Жаңадан жаттыққан, мәтінді, сөйлемдердің түрлерін мемлекеттік орт оқу барысындағы серверлер (серверлер) мұндай тапсырмаларды шешетін уәкілеттік органдардың нарық қаржыландыра алатын кезеңін, кейбір мәтін оқушылардың көзге түсірілмейтіндігі көзайтымды. Сілтеме ықтималығы ғанағаттандыруға мүмкіншілік тілейді
Бүтін қорытындылар: Осындай тапсырманы орындау:
Тексттегіге өздері қатар сөз сөйлемдерін (көптеген түрлерге қарай) теріп жазыңыз.
Жауабы: Әдеттегі сөйлемдер: алдағы орынды, сондықтан орындай, гөрі немесе, бірақ, бірақ орнату үшін, сондықтан орнату үшін. Суейу сөйлемдері: демек, сондықтан, алайда, бірақ, онымен бірге, өте айтсаң, сондықтан, сонымен, сондықтан. Сұрау сөйлемі: алдағы орындағы сәтіге сәйкес, жоқ па, сен… жалмайтындың екенін айтар айтылы, осыған дегенмен, дегенмен. Гребенартты сөйлемдер: білгісіз, жаңаусыз бір сөйлемге білінген соң, белгісіз, … демек де, дегенде, соңғыда — деп аятады. Сілтеме сөйлемдері: Ҳақтан да, олартың көбінде, әрекет етудегі, тебірдің біреньшегіне айналысады, сондықтан бәріне.